محمدتقی ستوده

محمدتقی ستوده

از اساتید حوزه علمیه قم
اطلاعات فردی
تاریخ تولد	۱۴ ذی‌الحجه سال ۱۳۴۰ق (۱۶ مرداد سال ۱۳۰۱ش)
زادگاه	سلطان‌آباد اراک
تاریخ وفات	یکشنبه ۲۸ صفر ۱۴۲۰ق (۲۳ خرداد ۱۳۷۸ش)
محل دفن	حرم حضرت معصومه(س)
شهر وفات	قم
اطلاعات علمی
استادان	آیت الله بروجردی • سید احمد خوانساری • شیخ مرتضی حائری • آمیرزا محمد مجاهدی تبریزی • آقا شیخ محمود علمی اراکی • آقا شیخ محمود عرب اراکی و ...
شاگردان	مهدی شب‌زنده‌دار • یوسف صانعی • سید محمدعلی علوی گرگانی • محمد مؤمن و ...
محل تحصیل	اراک • قم
تألیفات	تقریرات درس فقه و اصول آیت‌الله بروجردی • تقریرات درس اصول سید محمد محقق داماد • تصحیح و مقابله کتاب منهاج الاحرام تالیف شيخ محمّد امامى خوانسارى و ...

محمدتقی ستوده (۱۳۰۱ش-۱۳۷۸ش) از مدرسین حوزه علمیه قم که ۴۰ سال علوم حوزوی را تدریس و شاگردان زیادی تربیت کرد بسیاری از روحانیانی که در جمهوری اسلامی مسئولیت‌های حکومتی بر عهده گرفتند از شاگردان وی بودند. او ممتحن حوزه علمیه قم از طرف آیت الله بروجردی بود.

زندگی‌نامه و تحصیلات

محمدتقی ستوده در ۱۴ ذی‌الحجه سال ۱۳۴۰ق(۱۶ مرداد سال ۱۳۰۱ش) در سلطان‌آباد اراک به دنیا آمد.

پدرش، شیخ رحمت الله ستوده، معروف به قاضی عراقی است، چرا که پدرش عباسعلی قاضی ستوده اراکی بوده است. رحمت الله از شاگردان جهانگیرخان قشقایی و در نجف از میرزا محمدتقی شیرازی درس خوانده بود. شیخ عبدالکریم حائری مردم را برای حل و فصل امور به او ارجاع می داد.

محمدتقی در ۱۳ سالگی پدرش را از دست داد، برای تأمین مایحتاج زندگی حدود دو سال در نزد یکی از بستگان در بازار، مشغول خرید و فروش شد. زمانی که در بازار مشغول کار بود دروس ادبیات عرب را پیش شیخ علی غفاری و شیخ ابوالقاسم موچانی می‌خواند.

در سال ۱۳۲۰شمسی (در ۲۰ سالگی) به مدرسه علمیه حاج محمد ابراهیم وارد شد. تا ابتدای سال ۱۳۲۶ در همین مدرسه به تحصیل و مباحثه ادامه داد. اساتید وی در این مدرسه عبارت بودند از:

• شیخ فضل اللّه نصیر الاسلامی؛
• سید محمدباقر شهیدی گلپایگانی؛
• شیخ محمد امامی خوانساری؛
• شيخ على جان واعظى كره‏رودى؛

نزد آنان مقداری شرح لمعه، قوانین و قسمتی از کفایه را خواند.

• حاج علیجان واعظی کَرَهْرودی؛ نزد وی شرح لمعه را آموخت.
• حاج علی میر یحیی اراکی؛ کتاب مطوّل و قسمتی از شرح لمعه را در نزد فرا گرفت.

ورود به حوزه علمیه قم و استادان

در سال ۱۳۲۶ش وارد حوزه علمیه قم شد. قسمتی از دروس سطح را که باقی مانده بود، را نزد اساتید زیر به پایان رساند:

• شیخ مرتضی حائری؛
• آمیرزا محمد مجاهدی تبریزی؛
• آقا شیخ محمود علمی اراکی؛
• آقا شیخ محمود عرب اراکی؛
• شیخ عبدالجواد جبل عاملی اصفهانی؛
• سيد محمد باقر سلطانی طباطبايی

پس از آن در دروس خارج فقه و اصول علمای زیر حاضر شد:

• آیت الله بروجردی؛ او به مدت ۱۳ سال در درس خارج فقه که عمدتاً بحث نماز بود شرکت کرد. همچنین مدتی بحث خمس، قضا و شهادات و مقداری از اصول فقه را نزد وی خواند.
• سید احمد خوانساری؛ او مدتی در درس خارج فقه در بحث قضاوت و شهادات این فقیه حاضر شد و همچنین در ایام تعطیلی در چند سال شرح تجرید و شوارق را نزد ایشان فرا گرفت.

ستوده همچنین مدت ۷ سال در درس خارج فقه سید محمدرضا گلپایگانی و درس‌های اصول فقه سید محمد محقق داماد و محمدعلی اراکی حضور داشت.

تدریس

ستوده بیش از چهل سال در حوزه علمیه قم کرسی تدریس داشت. او تدریس را در اراک با سیوطی و مطوّل آغاز کرد و چنانچه که خود گفته است از سال۱۳۲۶ش که وارد قم شده تا سال ۱۳۶۹ش به تدریس مشغول بوده است. او در این مدت کتاب‌های معالم الاصول، شرح لمعه، مکاسب، بخش‌هایی از قوانین را تدریس می‌کرده است. در سال ۱۳۷۶ش از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه به عنوان استاد نمونه حوزه علمیه قم برگزیده شد. او سیزده بار کتاب کفایة الاصول و هفت بار کتاب مکاسب را به‌طور کامل تدریس کرده است. مسجد امام حسن عسکری سالیانی دراز محل برگزاری دروس کفایه ومکاسب او بود.

شاگردان

تألیفات و تحقیقات

در مورد آثار قلمی و تحقیقات علمی او می‌توان به آثار زیر اشاره کرد:

1. تقریرات درس فقه و اصول آیت‌الله بروجردی که اخیراً بخشی از این تقریرات، که پیرامون مسأله قبله است، با تحقیق و تصحیح شیخ مهدی ستوده، در مجلّه فقه اهل البیت (سال ۶،ش ۲۳) در ۷۳ صفحه چاپ و منتشر شد. آیت‌الله بروجردی این تقریرات را در ۱۹ ذی‌القعده سال ۱۳۶۹ق تا ۲۴ ربیع‌الاول ۱۳۷۰ ه. ق. تدریس کرده است.
2. تقریرات درس اصول سید محمد محقق داماد.
3. شرکت در تدوین کتاب «جامع احادیث الشیعه» تحت نظر آیت‌الله بروجردی
4. تصحیح و مقابله کتاب منهاج الاحرام تالیف شيخ محمّد امامى خوانسارى.
5. تصحیح مقابله کتاب حاشیة المکاسب شيخ محمّد امامى خوانسارى.
6. تصحیح مقابله کتاب مصباح الراغب شيخ محمّد امامى خوانسارى.

فعالیت سیاسی

گفته شده است که آیت الله ستوده از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ شمسی۱۳۵۷ و رهبری آن امام خمینی حمایت مستقیم نکرد. او خود در مصاحبه‌ای گفته بود که «من دخالت مستقیم در مبازات نداشتم؛ وظیفه‌ام را درس و بحث و تدریس می‌دانستم و انجام وظیفه می‌کردم ولی به مبارزات ضربه نمی‌زدم.»

اما بسیاری از شاگردان او پس از پیروزی انقلاب اسلامی در مناصب حکومتی قرار گرفتند. امضای او نیز در برخی از اسناد انقلاب اسلامی و اعلامیه‌های مبارزاتی دیده می‌شود؛

• تلگرافی که جمعی از علمای حوزه علمیه قم در اعتراض به زندانی شدن امام خمینی به منصور (نخست وزیر وقت) در اسفند ۱۳۴۲ش نمودند.
• تلگراف تسلیت مدرسین حوزه علمیه قم به امام خمینی در آبان ۱۳۵۶ش به مناسبت شهادت مصطفی خمینی و در اعلامیه اساتید حوزه علمیه قم به منظور محکوم کردن کشتار مردم قم در ۱۹ دی، که در ۲۲ دی ۱۳۵۶ صادر شده است.

روزنامه جمهوری اسلامی در ۲۹ خرداد ۱۳۷۸ش از ارادات وی به امام خمینی نوشت؛ بر اساس نوشته این روزنامه آیت الله ستوده از امام خمینی با تعبیر استاد یاد می‌کرد و نظرات او را هر چند به ندرت در درس خود بازگو می‌نمود.

درگذشت

ستوده در ۸۰ سالگی در یکشنبه ۲۸ صفر ۱۴۲۰ ق، (۲۳ خرداد ۱۳۷۸ش) از دنیا رفت. پیکر وی، دوشنبه ۲۹ صفر از مسجد امام حسن عسکری قم به سوی حرم حضرت معصومه(س) تشییع شد. آیت الله وحید خراسانی بر او نماز خواند و در حرم حضرت معصومه دفن گردید.

پانویس

منابع

• نعیمی،‌ داود، افتخار آفرینان استان مرکزی، نشر کومه، قم، ۱۳۸۵ش.
• نصیری، محمد (زیر نظر)، اثر آفرینان، انجمن مفاخر ادبی، تهران، ۱۳۸۲ش.
• جواهر كلام، عبد الحسين، تربت پاكان قم، انصاريان ، قم، چ۱، ۱۴۲۴ق.